توصیه‌های علمی اخلاقی بزرگان به طلاب

آیت الله بهجت

علم و تقوا دو بال پرواز برای هر طلبه است که اگر به هر کدام از این دو کم‌توجهی شود زیان‌های فراوانی متوجه طلبه خواهد شد. معراج السعاده مرحوم نراقی را روزی یک صفحه بخوانید و تا حد توان به آن عمل کنید. (۱)

دیگر توصیه‌های آیت الله بهجت به طلاب علوم دینی: (۲)

۱. هر شب محاسبه نفس کنید. حاسبوا قبل أن تحاسبوا.

۲. من عمل بما علم، علّمه الله علم ما لم یعلم. هر کس به آنچه می‌داند عمل کند خداوند دانش آنچه را نمی‌داند به او خواهد آموخت.

۳. هر کس محاسبه نفس کند و نیز به علمش عمل کند، خداوند محاسبه آخر عمر را به او الهام خواهد کرد.

۴. قدم به قدم انسان باید مستغفر و تائب باشد تا خداوند او را نجات دهد.

۵. هیچ شاگردی نباید در بهشت و جهنم رفتن به استادش نگاه کند. «باید خود انسان فکر بهشت و جهنم خود باشد و به دیگران نگاه نکند. باید ببیند تکلیفش چیست و به آن عمل کند. باید موازین را شناخت و از موازین پیروی کرد، نه اشخاص.

۶. با آدم‌های امین مشورت کنید تا چنانچه زهر می‌خورید به شما بگویند.

۷. انسان نباید برای چهار تا شاهی حقوق، خود را بفروشد. خدایی که رزّاق است، حتی حیوانات را روزی می‌دهد.

۸. اگر خدا را نصرت نکردی، خداوند هم شما را یاری نخواهد کرد. اگر خدا را یاری نکردی و به کسی ظلم کردی، بعداً دیگری در حق تو ظلم می‌کند.

۹. عامل بودن با عالم بودن فرق دارد.

۱۰. درس را رها نکنید.

آیت الله خامنه‌ای

حوزه امروز به فهم سیاسی نیازمندتر است. آمیختگی روحانیت و انقلاب چنان است که هیچ یک نمی‌توانند یکدیگر را نادیده بینگارند و به تغافل عبورکنند. حوزه در مسند سکانداری انقلاب بایستی بداند که بر کدامین موج قرار دارد و به کدامین سمت و سو کشتی طوفان‌زده را راهبری می‌کند.

امروز دیگر مثل سابق نیست که علما بروند کنج خلوتی را پیدا کنند و با خیال راحت در آنجا درس بخوانند. نه، عالمی که فردای این مملکت احتیاج دارد، باید با مسائل زندگی و مسائل روز آشنا باشد. سیاست و فهم سیاسی و جهت‌شناسی سیاسی جزو شؤون عالم است.

طلبه امروز نمی‌تواند با درس خواندن وظیفه خود را تمام شده بینگارد، باب فهم سیاسی را بر خود مسدود کند، دروازه‌های اجتهاد را از کانال عزلت در مدرسه و گوشه‌گیری از دنیای سیاست بداند، با عمل سیاسی احساس بیگانگی کند، توغل در کتاب و دفتر را از هر تکلیف اجتماعی برتر بپندارد و افتخار خود را در پرهیز از زندگی سیاسی و کار اجتماعی تلقی کند.

اگرچه درس خواندن و آشنایی به معارف و خودسازی و پرداختن به درون و باطن، خود یکی از فرایض مهم بلکه مهم‌ترین فرایض است اما این فریضه مهم نبایستی ما را از جریاناتی که در کشور می‌گذرد و وظایفی که در مقابل این جریانات داریم و نیز از حضور در صحنه‌های اجتماعی و کمک به پیشرفت انقلاب و شناخت توطئه‌های دشمنان انقلاب و پیگیری شیوه‌هایی که این توطئه‌ها را خنثی می‌کند و لبیک گفتن به نیازهای عمومی جامعه و رفتن در جبهه‌های خطر و احیانا جانبازی کردن و جان دادن غافل کند.

ما نمی‌گوییم که شما به یک مدرسه بروید و درس بخوانید و فقط در و دیوار مدرسه و کتاب درس و استاد را ببینید و دیگر کارتان به سیاه و سفید آنچه در این برهه عظیم حساس در این مملکت می‌گذرد نباشد. نه، ما چنین توصیه‌ای نمی‌کنیم بلکه توصیه می‌کنیم که شما شیران روز و راهبان شب باشید.

نظام انقلابی با مشکلات و فراز و نشیب فراوان روبه‌رو بوده و خواهد بود. جامعه ما بایستی از چون و چرای آن مطلع باشد و در خود زمینه‌های مقاومت و تداوم انقلاب را پدید آورد. این مهم نیازمند فهم و تحلیل درست سیاسی است. در این زمینه حوزه تکلیفی مضاعف دارد. از یک سو خود به عنوان یک عضو جامعه باید سمت و سوی انقلاب را درک کند و همگامی نشان دهد، از سوی دیگر در مکانت اجتماعی‌ای که دارد مورد توجه و مرجع مردم است و باید پاسخی برای پرسش‌های مردمی داشته باشد و با درک معادلات آشکار و پنهان و ارائه آن همگامی جامعه و انقلاب را بسامان‌تر سازد.

یکی دیگر از کارهایی که در حوزه لازم است و حوزه با خلأ آن رو‌به‌روست، این است که مسئولان و اکابر و شخصیت‌ها و رهبران حوزه مثل مراجع تقلید و مدرسان بزرگ و شورای مدیریت و امثال اینها باید کاری کنند که در داخل حوزه علمیه درک از مسائل جاری عالم و قدرت تحلیل و فهم این مسائل در عالی‌ترین سطح خودش در کشور وجود داشته باشد. یعنی ما باید کاری کنیم که حوزه علمیه قادر باشد به وسیله اغلب افرادش، حالا نمی‌گوییم همه افراد، در فضای عمومی کشور بینش درست سیاسی و فهم مسائل جاری را در اختیار دیگران بگذارد و مردم را هدایت کند و پیش ببرد.