ایام البیض (اعتکاف) وفضیلت و فواید و اعمال

فضیلت ایام‌البیض

در قرآن كریم ماده عكف 9 مرتبه تكرار شده است كه دو مورد آن آیات 125 و 187 سوره مباركه بقره هستند. حضرت رسول اكرم (ص) نیز در مورد فضائل این ایام می‌فرماید: هركس یك روز را به منظور كسب عنایت الهی و به نیت قرب خدا اعتكاف كند، خداوند بین او و آتش سه خندق ایجاد می‌كند كه فاصله هریك تا دیگری بیش از مسافت بین زمین و آسمان است. در سخن گران بهای دیگری نیز می‌فرماید: المعتكف یعكف الذنوب؛ معتكف با اعتكافش گناهان را حبس می‌كند.

در كتاب شریف اقبال آمده است: حضرت آدم (ع) از خداوند پرسید خدایا محبوب‌ترین روزها و گرامی‌ترین زمان‌ها نزد تو كدام است؟ خداوند وحی فرمود: محبوب‌ترین روزها نزد من نیمه رجب است. ای آدم در این روز بكوش تا با قربانی كردن، میهمانی دادن، روزه داشتن، نیایش كردن، بخشش خواستن و لااله الاالله گفتن به من تقرب و نزدیكی جویی. ای آدم، من چنین تقدیر كرده‌ام كه فرزندی از فرزندان تو را به پیامبری برانگیزم و روز نیمه رجب را برای او و امت، ویژه سازم كه در آن روز چیزی از من نخواهد جز اینكه به آنان ببخشم و عفو گذشت نخواهند جز اینكه از گناهانشان درگذرم. ای آدم، آنكه نیمه رجب را روزه دارد، ذكر گوید، خضوع و خشوع كند، صدقه بدهد و نفس خویش را پاس بدارد، پاداشی جز بهشت نخواهد داشت. ای آدم، به فرزندانت گوشزد كن كه در ماه رجب نفس خویش را پاس دارند و از كج‌راهی بپرهیزند كه گناه در این ماه بس بزرگ است.

مقدس اردبیلی ایام البیض را عبادتی مستقل و به مثابه حج و عمره و روزه و نماز و هر عبادت مستقل دیگری می‌داند.

آیت‌الله جوادی آملی در مورد فضیلت این ایام می‌نویسد: عبادت ذات اقدس اله، شئونی دارد نظیر طواف در حج و عمره. گاهی هم وقوف و عكوف و اقبال همراه با تعظیم و بزرگداشت را در خانه خود واجب یا مستحب می‌شمارد، نظیر اعتكاف. از اینكه اعتكاف در كنار طواف و عدل ركوع و سجود قرار گرفته معلوم می‌شود كه از بارزترین مصادیق بندگی در پیشگاه ذات اقدس اله است.

فواید ایام‌البیض

آمرزش گناهان: «من اعتكف ایمانا و احتسابا غفرله تقدم من ذنبه؛ اعتكاف از روی ایمان و یقین باعث مغفرت او می‌شود.»

نزدیكی به خدا: در حدیث معراج، خداوند از پیامبر خود سوال می‌كند: ای احمد! آیا می‌دانی در چه هنگام بنده به مقام قرب من نائل می‌شود؟ بعد در جواب می‌فرماید: زمانی كه گرسنه یا در حال سجده باشد.

دوستی با خدا: «والذین آمنوا اشد حبا لله؛ آنانكه ایمان آورده‌اند به شدت خدا را دوست دارند.»

رسیدن به بهشت و نعمت‌های الهی: «والذین هم علی صلواتهم یحافظون اولئك هم الوارثون الذین یرثون الفردوس هم فیها خالدون؛ آنانكه از نمازهایشان محافظت می‌كنند آنان وارثانند، آنانی كه بهشت را به ارث می‌برند و در آن جاودان هستند.»

تقویت اراده: حضرت علی (ع) می فرماید: «من استدام ریاضه نفیسه انتفع؛ هركس به طور مداوم ریاضت بكشد نفع می‌برد.»

انس با معنویت: در پرتو اعمال ایام‌البیض و ارتباط روانی معتكف، دوری از معنویت برایش مشكل می‌شود.

دوری از غفلت: «اقم الصلاه لذكری» ذكر همان دوری از غفلت است. غفلتی كه اگر به ذكر مبدل نشود موجبات سقوط آدمی را فراهم می‌آورد.

تواضع و فروتنی: غرور و تكبر از معتكف رخت بر می‌بندد و در مقابل هم‌نوع خود تكبر نمی‌ورزد بلكه فروتنی را پیشه خود خواهد ساخت.

ایجاد زمینه مناسب برای اندیشیدن و تعقل، فرصت برای نیایش، نماز، تلاوت قرآن و … و فراهم آوردن زمینه توبه و بازگشت، تقویت و گسترش ارزش‌ها و هنجارهای اسلامی و انسانی، كاهش جرم و فساد، هدفمند شدن زندگی و آشنایی و برقراری ارتباط دوستانه و گسترش محبت از دیگر فواید اعتكاف در ایام‌البیض است.

 
ایام‌البیض

حضرت رسول اكرم (ص) می‌فرماید: هر كس سه روز از وسط ماه رجب (سیزدهم تا پانزدهم) را روزه بدارد و در شب‌هایش به نماز شب قیام كند از دنیا رحلت نمی‌كند مگر با توبه نصوح و امام صادق (ع) فرمود: هر كس ایام‌البیض ماه رجب را روزه بگیرد خداوند متعال به ازای هر روز، ثواب روزه‌داری وشب‌زنده‌داری یك سال را برای او می‌نویسد و او روز قیامت در جایگاه ایمن‌شدگان از آتش دوزخ خواهد ایستاد.

از عمده ترین اعمال ایام‌البیض اعمال ام داوود است و برای برآمدن حاجات و برطرف شدن گرفتاری‌ها و دفع ظلم ظالمان موثر است و كیفیت و اجرای آن در كتب مفاتیح و مصباح شیخ و … آمده است.

در این ایام همچنین نسبت به خواندن آیات سوره انعام، اسراء، كهف، لقمان، یاسین، صافات، فصلت، شوری، دخان، آیه‌الكرسی، فتح، واقعه، ملك، قلم و انشقاق تا پایان قرآن سفارش شده است.

از دیگر اعمال این ایام خواندن زیارت‌ امام حسین (ع)، به جای آوردن چهار ركعت نمازی كه حضرت امیر (ع) در این روز به جای آورد، خواندن دعای یا مذل كل جبار و … است.

آری؛ معتكف با عبادت خالصانه سه روز خود، به پالایش درونی می‌رسد تا ضمن نزدیكی هر چه بهتر و بیشتر به معبود، روح خویش را نیز تطهیر كند و امكان برخورداری از رحمت بیكران الهی را داشته باشد. 

دانستنیهایی از اعتکاف

اعتکاف از ریشه عکف به معنی درنگ کردن و ادامه دادن است و در دین اسلام، منظور از آن، متوقف شدن در مسجد به منظور عبادت و بریدن از خلق و نزدیک شدن به حق است.

انواع اعتکاف
اعتکاف بر دو نوع است. اعتکاف واجب در صورت نذر و … و اعتکاف مستحب که فرد بدون نذر یا عهد و قسم خود اقدام به این عمل بکند.

زمان اعتکاف
مهم ترین ایام برای اعتکاف روزهای ایام البیض (روزهای سپید روزهای سیزدهم،چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری است که شبهای مهتابی (سفید) دارند) و یا ده روز آخر ماه رمضان است. البته فضیلت رمضان بیشتر است.

توصیه ای از امام علی علیه السلام به معتکفین:
معتکف باید در طول اعتکاف مسجد را ترک نکند، پیوسته به ذکر خدا و تلاوت قرآن و نماز مشغول باشد. درباره مسائل دنیوی سخن نگوید. شعر نسراید. فحش و سخنان زشت بر زبانش جاری ننماید. جدال و خودنمایی نکند و هر اندازه که بتواند از سخن گفتن لب فرو بندد، بهتر است.
منبع:مستدرک الوسائل، میرزا حسین نوری، ج7، ص567.

خانواده و پیشگیری از آسیب های اجتماعی

امروزه آسیب های اجتماعی  به عنوان یک تهدید جدی سلامت کودکان و نوجوانان را با خطر مواجه ساخته است. رشد شهرنشینی، پیدایش جامعه توده وار یا گسترده، برخورد و تضاد میان هنجارها، از هم پاشیدگی روابط متقابل بین افراد، تأثیر گروه همسال و… توجه به آسیب های اجتماعی را امری اجتناب ناپذیر ساخته است. اگرچه آسیب های اجتماعی می تواند بسیار گسترده باشد لیکن می توان مسائلی از قبیل اعتیاد ، فرار از خانه ، خشونت ، انزوای اجتماعی، ناهنجاری های رفتاری، سرقت و کودک آزاری را از جمله نتایج آسیب های اجتماعی عصر حاضر تلقی کرد.
به اجمال، عوامل مؤثر در ایجاد آسیب های اجتماعی و نقش خانواده در پیشگیری از آنها را مورد بررسی قرار می دهیم.

 عوامل مؤثر در ایجاد آسیب های اجتماعی

 
مطالعات انجام شده در ارتباط با آسیب های اجتماعی، عوامل زیر را منشاء بسیاری از انحرافات اجتماعی قلمداد نموده اند. در این بخش هر یک از عوامل به اجمال مورد بررسی قرار می گیرد.

1) نابرابری های اقتصادی و اجتماعی: اختلافات طبقاتی هر جامعه، افراد را در موقعیت هایی قرار می دهند که نمی توانند نقش های اجتماعی مناسب خود را بیابند و موجب اختلاف در هنجارهای اجتماعی می شود. در نتیجه، ستیزه هنجارهای اجتماعی، تفاوت معیارها را به وجود می آورد و عدم تعهد به معیارها و تردید در اصالت آنها، عدم پایبندی به قوانین را ایجاد می کند که این به نوبه خود تضادهای اجتماعی را افزایش می دهد. درون این تضاد، کشش به سمت انحرافات اجتماعی وجود دارد.

2) رفاه اقتصادی خانواده: در خانواده هایی که رفاه و درآمد اقتصادی زیاد است، روابط انسانی بر اثر کثرت کار و یا سرگرمی ضعیف تر می گردد. ضعف روابط انسانی به نوبه خود عامل مساعدی برای کشش به سوی انحرافات اجتماعی است. امروزه والدین و فرزندان نسبت به هم احساس و عاطفه گذشته را ندارند، چون با یکدیگر تماس و ارتباط کمتری دارند و از طرف دیگر افرادی که درآمد بیشتر از حد دارند، موقعیت و زمینه مساعدتری برای تفریحات متنوع در داخل و یا خارج از کشور را دارند و بدیهی است که این قبیل امکانات برای مصرف و فروش مواد مخدر زمینه بسیار مساعدی است.

3) فقر مادی خانواده: در مطالعات علمی نشان داده شده است که فقر مبنا و اساس انحرافات اجتماعی است. از آن جایی که بیشتر مجرمین، معتادین به مواد مخدر و الکل، مبتلایان به امراض روانی و اشخاصی که اقدام به خودکشی می نمایند، از طبقات پایین اجتماعی بوده اند در عصر حاضر از فقر به عنوان عامل عمده انحرافات اخلاقی یاد شده است. ارتکاب جرائم طبقات فقیر از شکافی که بین خواسته های جوانان آن طبقه با آن چه که در دسترس آنهاست، سرچشمه می گیرد. عمده ترین علت انحرافات اخلاقی طبقه فقیر نتیجه فشارهای حاصله از شکست در رسیدن به هدف های معین است.

4) بیکاری: بیکاری به عنوان یک مسئله اجتماعی زمینه مساعدی برای انحرافات اجتماعی است. افراد بیکار بیشترین اوقات خود را در اماکن عمومی از جمله پارک ها می گذرانند و این گونه اماکن، بهترین و مناسبت ترین مکان برای کشش به سمت انحرافات اجتماعی از جمله اعتیاد  است.

5) رشد صنعت و پیشرفت تکنولوژی: اگر در جامعه ای رشد صنعت به سرعت افزایش یابد و درآمد ناشی از آن صنعت به طور عادلانه توزیع نگردد، امکان وقوع سه اتفاق وجود دارد:

اولاً کارکنان برای اداره زندگی خود مجبور می شوند ساعات بیشتری را به کار مشغول شوند و این به نوبه خود موجب خستگی جسمی و روحی در افراد می شود.
اگر در آن جامعه برای تفریح و گذراندن اوقات بیکاری مردم از طرف دولت برای استفاده از اوقات فراغت، برنامه ریزی های اجتماعی نشده باشد، زمینه مساعدی برای گرایش به انحرافات اجتماعی فراهم می شود.

 
ثانیاً مشکل ترافیک در شهرهای بزرگ منجر به خستگی ناشی از کار در افراد شده در نتیجه والدین قدرت تربیت و سرپرستی فرزندانشان را نخواهند داشت و بی توجهی نسبت به پرورش کودکان و نوجوانان به گرایش آنان به سمت انحرافات اجتماعی از قبیل اعتیاد، سرقت و… کمک خواهد کرد.

 
ثالثاًرشد شهرها باعث افزایش فاصله و شکاف طبقاتی شده و این خود به خود باعث می شود برقراری ارتباط با دوستان و خویشاوندان کمتر شده و زمینه برای ایجاد انحرافات اجتماعی فراهم شود.

6) ستیزه والدین: اختلافات زناشویی و نزاع بین پدر و مادر باعث می شود محیط خانواده برای تربیت فرزندان، ناامن و نامناسب شود. وقتی خانواده، کانون و محیط مناسبی برای زندگی نباشد، انسان سعی می کند بیشترین اوقات خود را در خارج از خانواده بگذراند و این کار ارتباط او را با دیگرانی که چون شکارچیان ماهری به دنبال شکار می گردند، زیاد می کند و آنها پس از شناخت مشکل شخص در نقش انسانی دلسوز ظاهر شده و برای فرار از این واقعیت تلخ، فرد را به سوی اعتیاد و دیگر انحرافات اجتماعی فرا می خواند. هر چقدر ستیزه های خانوادگی بیشتر باشد، احتمال کشش به طرف انحرافات اجتماعی بیشتر است.

7) شیوه های تربیتی والدین: مطالعات و تحقیقات نشان می دهد که رفتارهای کودکان و نوجوانان با شیوه های تربیتی والدین رابطه مستقیم و تنگاتنگ دارد. شیوه های تربیتی والدین می بایست با سطح نیازها و خواسته های مختلف فرزندان و همچنین با متدهای تربیتی صحیح اسلامی هماهنگ باشد. چنانچه والدین از شیوه های تربیتی مبتنی بر اصول اعتقادی و مذهبی استفاده نمایند، نتیجه مطلوب در رفتار فرزندان منعکس خواهد شد.

8) عدم آگاهی و بینش صحیح والدین: مطالعات نشان می دهد کسانی که محروم از تحصیلات بوده و بینش صحیح نسبت به جامعه، تربیت و… نداشته باشند، امکان فریب خوردن و انعطاف پذیری آنها برای ارتکاب به کارهای انحرافی و برخلاف قانون بیشتر است. چون تخصص و آگاهی ندارند، نمی توانند از طریق عادی، زندگی خود را تأمین کنند و به همین دلیل است که جامعه شناسی یکی از راه های پیشگیری از جرائم را عدالت آموزشی می داند.

 

پاسخ به 2 شبهه ی وهابیون درباره فاطمیه و شهادت حضرت زهرا (سلام الله علیها)
 

شبهه ی اول:

علمای وهابی جدیداً سخن مضحکی بر زبان می‏ آورند که :شهادت حضرت زهرا(س) از سال 1374 شمسی به تقويم ها اضافه شده است و تا قبل از آن این مسأله وجود نداشته است.

اما پاسخ این شبهه:

 
اولاً) «ابن تیمیه» رهبر وهابي‎ها ـ یا بهتر است بگوییم خدا و پیغمبر وهابی‎ها(!) در جلد 4 کتاب “منهاج السنة” ص  220 نوشته است که: “كبس بیت فاطمه(س)” یعنی: «عوامل خلیفه وقت به زور وارد خانه فاطمه(س) شدند».

ثانیاً) یکی از علمای بزرگ سنى شافعي به نام جويني از همه صریحتر به این مطلب اشاره کرده و می نویسد: از پيامبر اكرم ( ص ) نقل شده كه فرمود : « چون به دخترم فاطمه مى‏ نگرم بياد مى‏ آورم آنچه را كه بعد از من بر سر او خواهد آمد و حال آنكه در خانه‏ اش ذلّت وارد گرديده ، از وى هتك حرمت شده ، حقش غضب ، و ارثش منع شده ، پهلويش شكسته و جنينش سقط گرديده و او فرياد برمى‏ آورد « يا محمداه » …پس او اولين كسى از اهل‏بيتم مى ‏باشد كه به من ملحق مى‏گردد ، پس بر من وارد مى‏ شود ، محزون ، مكروب ، مغموم ، مقتول . . . » . ( فرائد السمطين ، ج 2 ، ص‏34 ، 35 طبع بيروت). ‏

ثالثاً) «مرحوم كليني» از امام صادق(ع) روایت کرده است که فرمود: مادرمان فاطمه زهرا(س) شهيده است.

رابعاً) احمد شهرستانی در الملل و النحل به نقل از نظام می نویسد: از جمله عقائد نظام آن بود که می گفت: عمر به خانه فاطمه حمله ور شده و فریاد می زد: خانه را با اهلش به آتش بکشید، در حالی که در خانه نبود مگر علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام. او در ادامه می نویسد: همانا عمر چنان ضربه ای به شکم فاطمه در روز بیعت زد که فاطمه جنین خود (محسن) را از شکم انداخت.( الملل و النحل، ج 1، ص 57، چاپ دارالمعرفه بیروت. قابل توجه اینکه نظام معتزلی از رؤسای اهل سنتِ مذهبِ معتزله در زمان خود بود که در سال 231 از دنیا رفت).

خامساً) موضوع بالا را «ابن حجر» در “میزان الاعتدال” و “لسان الميزان” نیز نوشته است.

سادساً) ابن قتيبه دينورى آورده است: ابوبكر عمر را به سوى كسانى كه بيعت نكردند و در خانه على تحصّن كردند، فرستاد. عمر به خانه على آمد و صدا زد ولى كسى بيرون نيامد. عمر هيزم خواست و گفت: قسم به آنكه جان عمر در دست اوست، يا بايد بيرون بياييد و بيعت كنيد و يا خانه را بر سر آنانكه در آن هستند آتش مى ‏زنم. به او گفتند: فاطمه در آن است. عمر گفت: و لو فاطمه در آن باشد. …وقتى فاطمه صداى آنها را شنيد، با صداى بلند فرياد كرد: «يا ابتاه» يا «رسول الله» پس از تو از پسر خطاب و پسر ابى قحافه چه‏ ها كه نكشيديم. وقتى كه گروه مهاجم گريه فاطمه را شنيدند. در حالى كه گريه مى ‏كردند برگشتند و دلشان به حال فاطمه سوخت ولى عمر و عده ‏اى ماندند. على را بيرون آوردند و گفتند بيعت كن. على گفت: اگر بيعت نكنم چه مى‏ كنيد؟ گفتند: به خدا سوگند گردنت را مى‏ زنيم(الامامة و السياسة، ج 1، ص 30، تحقيق استاد على شيرى، منشورات رضى).

…………………………………………
شايد اگر پس از آنچه بر فاطمه ( س ) گذشت على ( ع ) بپامى‏ خاست و با ضاربين و قاتلين فاطمه ( س ) درگير مى‏ شد، امروز تحريف گران تاريخ مى ‏گفتند على براى گرفتن حكومت به نبرد پرداخت و در زد و خوردها و درگيريها فاطمه كشته شد و على ( ع ) قاتل فاطمه است، ديگر پاسخ سؤالات فوق چنين روشن نبود .
به هر حال شهادت بانوی دو عالم و آزار و اذیتهایی که در دوران کوتاه پس از پیامبر از سوی غاصبان خلافت دید واقعیتی است که قابل انکار نمی باشد و مصیبتی است که تا روز قیامت رنج و محنت آن از دل عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت بیرون نخواهد رفت.

شبهه ی دوم:

در جریان حمله به خانه چرا علی(ع) در منزل را باز نکرد؟

شبهه دیگری مطرح می کنند مبنی بر اینکه: اگر حضرت علي(ع) در خانه حاضر بود چرا حضرت زهرا(س) در منزل را باز كرد تا آن حادثه اتفاق افتد در حالی که باز کردن در توسط زن در صورت حاضر بودن مرد در منزل، خلاف غيرت مردان خصوصا مردان عرب است.

پاسخ شبهه ی دوم:

 
اولاً) «ابن عساکر» در جلد 42 کتاب “تاریخ دمشق” ص 470 آورده است که: پیامبر(ص) در خانه نشسته بود که در زدند و ایشان به ام سلمه گفت: «یا ام السلمه قومي فافتحي له» یعنی: «ای ام سلمه! برخیز و در را باز كن».

ثانیاً) در جلد 44 همین کتاب صفحه 35 آمده است که: عمر بن خطاب آمد و دق الباب کرد، پيغمبر خانه بود ولی به حضرت خديجه(س) فرمود: «افتحي يا خديجة» یعنی: «ای خدیجه در را باز کن».

ثالثاً) در جلد اول کتاب “احتجاج طبرسی” ص 292 آمده است که: روزی پیامبر(ص) در خانه نشسته بودند که اميرالمؤمنين علی(ع) در زدند و پيامبر(ص) به عايشه فرمود كه: «افتحي له الباب» یعنی: «در را براي او (علي) باز كن». حال آیا علمای وهابی غیرتمندتر از پیامبرند؟!

رابعاً) طبق آنچه ابن تیمیه در کتاب “منهاج السنة” نوشته است، کسی در منزل را باز نکرد؛ بلکه مهاجمان به زور وارد خانه حضرت(س) شدند.

خامساً) قرآن کریم در آیه 27 سوره نور مي‎فرمايد: “یا ایها الذین آمنوا لا تدخلوا بیوتا غیر بیوتکم حتی تستانسوا” یعنی بدون اجازه به خانه کسی وارد نشوید". و در جای دیگر می‎فرماید: “یا ایها الذین آمنوا لاتدخلوا بیوت النبي الا ان یؤذن لکم". از سوی دیگر «سیوطی» در جلد 5 کتاب “الدر المنثور” ص 50 نوشته است که: “خانه زهرا خانه نبوت است". بنابراین حضرت زهرا(ع) و مولا علی(ع) بر این باور بودند كه مهاجمان حريم خانه نبوت و لااقل حرمت خانه مؤمنان را حفظ مي‎كنند نه اینکه بی توجه به دستور خدا و رسول، در خانه اهل‎بیت پیامبر را آتش زده و به زور وارد خانه می‎شوند.